Άλλοτε στην Ελλάδα, ο πολιτισμός αναπτύσσονταν μέσα στο άστυ, προστατευόμενος από τα τείχη του. Το γεγονός είναι ότι τείχη προστάτευσαν το λίκνο όλων των νεώτερων πολιτισμών.
Η υλική αυτή προστασία αποτύπωσε τη σφραγίδα της βαθιά στο πνεύμα των ανθρώπων. Εισήγαγε στις αντιλήψεις μας την αρχή του δ ι α ί ρ ε ι κ α ι β α σ ί λ ε υ ε, πράγμα που δημιουργεί μέσα μας τη συνήθεια να θέλωμε να εξασφαλίσωμε κάθε κατάκτησή μας, περιβάλλοντάς την με τείχη και χωρίζοντας τη μια από την άλλη. Απομονώνομε κάθε χώρα από τις άλλες, υποδιαιρούμε τις γνώσεις μας σε στεγανά διαμερίσματα, κάνομε διάκριση μεταξύ ανθρώπου και φύσεως. Έτσι γεννιούνται μέσα μας σοβαρές υποψίες για το κάθε τι που βρίσκεται έξω από τους φραγμούς που ανεγείραμε· τα εξωτερικά στοιχεία πρέπει να δώσουν μάχη σκληρή για να επιτύχουν από μας την παραδοχή τους.
Όταν οι πρώτοι αριανοί εισβολείς ξεχύθηκαν μέσ' στην Ινδία, η χώρα μας ήταν σκεπασμένη από δάση, και οι νεοφερμένοι κατόρθωσαν σε λίγο να επωφεληθούν. Τα δάση εκείνα τους προστάτευαν από τον καυστικόν ήλιο και από τις καταστρεπτικές θύελλες των τροπικών· τους έδωσαν χόρτο για τα κοπάδια τους, ξύλα για τις πυρές των θυσιών τους, υλικά για να οικοδομήσουν καλύβες. Οι αριανές φυλές, ωδηγημένες από τους πατριάρχες τους, εγκαταστάθηκαν σε διάφορες δασοσκέπαστες περιοχές, όπου εύρισκαν αρκετή προστασία, άφθονη τροφή και άφθονο νερό.
Έτσι στην Ινδία ο πολιτισμός μας εγεννήθηκε μέσ' στην καρδιά των δασών κι έλαβε, εξ αιτίας της προελεύσεώς του αυτής και του περιβάλλοντός του, ιδιαίτερο χαρακτήρα. Περικυκλωμένοι από τη ζωντανή φύση, θρεμμένοι και ντυμένοι από αυτήν, διατηρήσαμε την πιο στενή επικοινωνία με τις ποικίλες μορφές της.
Θα μπορούσε να συλλογιστεί κανείς ότι ένας τέτοιος τρόπος διαβιώσεως θα ήταν δυνατον να έχη ως αποτέλεσμα την άμβλυνση της ανθρώπινης νοημοσύνης, το χαμήλωμα του επιπέδου της ζωής και, κατά συνέπειαν, την εξασθένηση όλων εκείνων των δυνάμεων, που μας ωθούν προς την πρόοδο. Ωστόσο διαπιστώνουμε πως στην αρχαία Ινδία οι όροι διαβιώσεως μέσα στα δάση δεν υπερίσχυσαν της ανθρώπινης νοημοσύνης και δεν εσμίκρυναν την ενεργητικότητα του ανθρώπου, αλλά τους έδωσαν ένα ειδικό προσανατολισμό. Σε συνεχή επαφή με τη ζωή και την αύξηση της φύσεως, ο άνθρωπος δεν αισθανόταν καμμιά επιθυμία να επεκτείνη την κυριαρχία του και να περιβάλη με τείχη εκείνο που είχε αποκτήσει. Ο σκοπός του δεν ήταν να σ υ ν α θ ρ ο ί σ η, αλλά να π ρ α γ μ α τ ώ σ η, να πλατύνη τη συνείδησή του, αναπτυσσόμενος μαζί με το περιβάλλον του και εισχωρώντας βαθύτερα μέσα σ' αυτό. Αισθανόταν ότι η αλήθεια οφείλει να περιβάλλη το παν, ότι μέσα στη ζωή η απόλυτη απομόνωση είναι αδύνατη και ότι το μόνο μέσο για να φτάση κανείς στην αλήθεια είναι να ενσωματωθή με το κάθε τί που υπάρχει. Η πραγμάτωση της απέραντης αυτής αρμονίας μεταξύ του πνεύματος του ανθρώπου και του πνεύματος του σύμπαντος ήταν στην αρχαία Ινδία ο σκοπός των σοφών που κατοικούσαν στα δάση.
...έτσι αρχίζει το βιβλίο ΤΕΛΕΙΩΣΗ (Σαδχάνα) του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ
(εκδόσεις Μπαρμπουνάκης, μετάφραση Γιάννης Οικονομίδης)...