μνήμη Χου Μπο
Στα σχόλια ενός άρθρου στο ThePressProject ανέλαβα έναντι ενός άλλου (κάποιου με εικονίδιο Τσε Γκεβάρα)
να ξεκινήσω έναν διάλογο. Είχα ούτως ή άλλως σκοπό να γράψω ένα «σοβαρό», «συγκροτημένο»,
«καλογραμμένο» κείμενο όπου θα αποτύπωνα τις σκέψεις μου σχετικά με το που
βρισκόμαστε –πλανητικά πλέον–, τι ακριβώς συμβαίνει τώρα και πως μπορούμε να οδηγηθούμε αναίμακτα σε έναν ενοποιημένο,
οικουμενικό πλέον, Πολιτισμό ο οποίος θα αγκαλιάζει/γιορτάζει την εντοπιότητα. Παρότι
έκανα φιλότιμες προσπάθειες να γράψω αυτό το κείμενο, δεν τα κατάφερα. Η
αντίσταση στην προσπάθειά μου να αποδώσω μέσα από έννοιες εκείνο που
αντιλαμβάνομαι/νιώθω αποδείχθηκε πολύ ισχυρή. Παλιότερα θα επεδίωκα να αποδείξω
ότι η θέλησή μου είναι ισχυρότερη. Όχι πια…
Ας αντιγράψω ωστόσο
ένα απόσπασμα ώστε να διαφανεί –έστω και λίγο– η κατεύθυνση και το ύφος του
κειμένου που δεν έγραψα:
«Αυτό που συμβατικά καλείται «παγκοσμιοποίηση» αποτελεί μια διαδικασία ομογενοποίησης σε πλανητικό επίπεδο δια μέσου της «ελεγχόμενης» από το κεφάλαιο Τεχνικής. Η διαδικασία τούτη αποτελεί ταυτόχρονα την κορύφωση και την αποθέωση του μηδενισμού, καθώς διαλύει όλα τα παραδοσιακά σχήματα που συγκροτούσαν τις ανθρώπινες κοινωνίες δίχως να είναι σε θέση να καλύψει το τρομαχτικό κενό που αναδύεται με κάτι που να θυμίζει έστω και αμυδρά εκείνο που οι άνθρωποι ανέκαθεν αντιλαμβάνονταν ως νόημα. Έτσι το αδιέξοδο του κυρίαρχου δυτικού πολιτισμού γίνεται οικουμενικό και η ανθρωπότητα ενοποιείται αρνητικά. Την ίδια στιγμή η επιστροφή σε οποιοδήποτε σχήμα του παρελθόντος φαντάζει πλέον αδύνατη διότι καμιά «επιστροφή» δεν είναι ικανή να ανακόψει την συγκεκριμένη διαδικασία. Όπως υποστηρίζει ο Χαράρι τα πραγματικά κρίσιμα φαινόμενα του παρόντος είναι τόσο σύνθετα και αλληλοδιαπλεκόμενα (π.χ. κλιματική αλλαγή, τεχνητή νοημοσύνη, πυρηνικοί εξοπλισμοί) που μόνο σε πλανητικό επίπεδο μπορούν να αντιμετωπιστούν. Το ερώτημα που αναδύεται επομένως είναι αν η λύση θα δοθεί από μια ολοκληρωτικού τύπου παγκόσμια διακυβέρνηση ή από μια οικουμενική Δημοκρατία. Με τα λόγια του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου από το τελευταίο τεύχος των σημειώσεων: «Τελικά όμως μέσα από ένα συγκεχυμένο πεδίο ψευδών αντιθέσεων αρχίζουν να διαγράφονται οι όροι της πραγματικής αντίθεσης, που είναι και οι όροι του αδιέξοδου διλήμματος το οποίο έχει ακινητοποιήσει όλες τις δυνατότητες της εποχής μας. Και το δίλημμα, απλοϊκά μεν διατυπωμένο αλλά απαράκαμπτο πλέον, είναι: δημοκρατία ή καπιταλισμός; καπιταλισμός ή δημοκρατία;».
«Αυτό που συμβατικά καλείται «παγκοσμιοποίηση» αποτελεί μια διαδικασία ομογενοποίησης σε πλανητικό επίπεδο δια μέσου της «ελεγχόμενης» από το κεφάλαιο Τεχνικής. Η διαδικασία τούτη αποτελεί ταυτόχρονα την κορύφωση και την αποθέωση του μηδενισμού, καθώς διαλύει όλα τα παραδοσιακά σχήματα που συγκροτούσαν τις ανθρώπινες κοινωνίες δίχως να είναι σε θέση να καλύψει το τρομαχτικό κενό που αναδύεται με κάτι που να θυμίζει έστω και αμυδρά εκείνο που οι άνθρωποι ανέκαθεν αντιλαμβάνονταν ως νόημα. Έτσι το αδιέξοδο του κυρίαρχου δυτικού πολιτισμού γίνεται οικουμενικό και η ανθρωπότητα ενοποιείται αρνητικά. Την ίδια στιγμή η επιστροφή σε οποιοδήποτε σχήμα του παρελθόντος φαντάζει πλέον αδύνατη διότι καμιά «επιστροφή» δεν είναι ικανή να ανακόψει την συγκεκριμένη διαδικασία. Όπως υποστηρίζει ο Χαράρι τα πραγματικά κρίσιμα φαινόμενα του παρόντος είναι τόσο σύνθετα και αλληλοδιαπλεκόμενα (π.χ. κλιματική αλλαγή, τεχνητή νοημοσύνη, πυρηνικοί εξοπλισμοί) που μόνο σε πλανητικό επίπεδο μπορούν να αντιμετωπιστούν. Το ερώτημα που αναδύεται επομένως είναι αν η λύση θα δοθεί από μια ολοκληρωτικού τύπου παγκόσμια διακυβέρνηση ή από μια οικουμενική Δημοκρατία. Με τα λόγια του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου από το τελευταίο τεύχος των σημειώσεων: «Τελικά όμως μέσα από ένα συγκεχυμένο πεδίο ψευδών αντιθέσεων αρχίζουν να διαγράφονται οι όροι της πραγματικής αντίθεσης, που είναι και οι όροι του αδιέξοδου διλήμματος το οποίο έχει ακινητοποιήσει όλες τις δυνατότητες της εποχής μας. Και το δίλημμα, απλοϊκά μεν διατυπωμένο αλλά απαράκαμπτο πλέον, είναι: δημοκρατία ή καπιταλισμός; καπιταλισμός ή δημοκρατία;».
Ζητάμε επομένως μιαν οικουμενική Δημοκρατία, η οποία με κάποιον
τρόπο θα υπερβεί τον καταστροφικό και αδιέξοδο καπιταλισμό και θα εφεύρει έναν
αληθινό –ελευθεριακό πλέον– Σοσιαλισμό. Αυτό θα απαιτούσε, βεβαίως, κάτι σαν
μια πλανητική δημοκρατική Επανάσταση η οποία παράλληλα με ένα βιώσιμο
οικονομικό μοντέλο θα έπρεπε να εφεύρει και έναν βιώσιμο οικουμενικό Πολιτισμό
ο οποίος θα συντίθεται και θ’ αρδεύεται απ’ όλους τους ζωντανούς επιμέρους πολιτισμούς.
Κάτι που προφανώς και αποτελεί μια «ανυπόστατη ονειροφαντασία σαλεμένων μυαλών»
με βάση τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης και το επίπεδο συνείδησης των πολλών. Κι
όμως: μονάχα αν όλο και περισσότεροι ποντάρουν ό,τι έχουν και δεν έχουν στο τρελό ενδεχόμενο υπάρχει η πιθανότητα
εκείνο να γίνει πραγματικότητα. Ή μάλλον: η ολοκληρωτική Καταστροφή να
αποφευχθεί. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Όποιος αμφιβάλλει, ας δει τις δύο
τελευταίες ταινίες του Αντρέι Ταρκόφσκι.»
Κάπου επίσης σκόπευα να γράψω
για τον ρόλο της ποιητικής τέχνης για εμάς τους Δυτικούς, τη σημασία της ώστε να γίνει αυτό το
πέρασμα, για τη σταδιακή ώσμωση με την σκέψη της Ανατολής, για την Ειρήνη
ανάμεσα στον άνδρα και την γυναίκα κι ίσως μια νέα μορφή Μητριαρχίας. Επίσης κάπου θα έβαζα αυτό το απόσπασμα από μιαν επιστολή που είχε γράψει ο
ανήλικος ακόμα Αρθούρος Ρεμπώ: «Οι ποιητές αυτοί θα υπάρξουν! Όταν θα σπάσει το
παντοτινό σκλάβωμα της γυναίκας, όταν κι αυτή θα ζήσει για τον εαυτό της κι από
μόνη της, ο άντρας, –μέχρι στιγμής τρισάθλιος– όταν την διώξει, θα γίνει
ποιητής, κι αυτή ακόμα! Η γυναίκα θ’ ανακαλύψει το άγνωστο! Οι κόσμοι των ιδεών
της θά ‘ν’ άλλοι απ’ τους δικούς μας; – Θα βρίσκει πράγματα παράξενα, κρυμμένα,
βρώμικα, ηδονικά. Θα τα λαβαίνουμε, θα τα καταλαβαίνουμε.»
Και τώρα θυμήθηκα ότι
όλα όσα είχα να πω, τα έχει «πει» ο εκλεκτός φίλος Ευτύχης Ζενάτος ήδη από πέρσι. Δεν νομίζω ότι
έχω κάτι να προσθέσω. Πέρα απ’ αυτό:
Η Φύση λέει: «Δεν μ’ ακούς βλάκα!». Εσύ την ακούς;
Η Φύση λέει: «Δεν μ’ ακούς βλάκα!». Εσύ την ακούς;